زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه
 

آداب انفاق (قرآن)





قرآن کریم بعضی از آداب انفاق در راه خدا را ذکر می فرماید: بردباری و گذشت در برابر برخورد ناصواب نیازمندان، انفاق بدون منت و آزار رسانی، رعایت اعتدال و میانه روی، با رغبت و طیب خاطر انفاق کردن، حفظ حیثیت دریافت کننده مال.


۱ - اجتناب از آزار



قرآن کریم می فرماید، انفاق بدون منت و آزار رسانی درپی دارنده پاداش إلهی می باشد: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی لهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسی دارند، و نه غمگین می‌شوند.

۲ - بردباری و گذشت



بردباری و گذشت در برابر برخورد ناصواب نیازمندان و پرهیز از آزاررسانی به هنگام انفاق رفتاری شایسته می باشد که خداوند در قرآن به آن تذکر فرموده: «قول معروف ومغفرة خیر من صدقة یتبعها اذی والله غنی حلیم» گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است، و خداوند، بی نیاز و بردبار است. (به کارگیری صفت « حلیم » اشاره به این است که اگر انسان در مقام انفاق به نیازمندان، رفتار ناشایسته‌ای از آنان مشاهده کرد باید با بردباری و گذشت تحمل کند. )

۳ - اجتناب از منت



انفاق بدون منت ، درپی دارنده پاداش‌های والا و ویژه الهی است: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی لهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسی دارند، و نه غمگین می‌شوند
و قرآن کریم مؤمنان را از انفاق با منت نهی می فرماید: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن...» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... .

۴ - باطل کننده انفاق



خداوند متعال می فرماید که منت در انفاق موجب بطلان آن می گردد: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن...» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... .

۵ - محرومیت از هدایت



منت در انفاق، موجب محرومیت انسان از هدایت الهی می شود: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن... والله لایهدی القوم الکـفرین» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... و خداوند، جمعیت کافران را هدایت نمیکند.

۶ - اعتدال



به فرموده قرآن کریم، رعایت اعتدال و میانه روی از آداب و صفات شایسته در انفاق می باشد: «وانفقوا فی سبیل الله ولاتلقوا بایدیکم الی التهلکة واحسنوا ان الله یحب المحسنین » و در اره خدا انفاق کنید!و (با ترک انفاق)، خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید! و نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد.(«محسنین» به «مقتصدین» تفسیر شده است. )
«... ویسـلونک ماذا ینفقون قل العفو...»... و از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: از مازاد نیازمندی خود. ... . (در روایات مختلفی از امام صادق و امام باقر علیهما السلام « عفو » به معنای حد وسط، کفاف، قصد و اعتدال معنا شده است. )
«ولاتجعل یدک مغلولة الی عنقک ولاتبسطها کل البسط...» هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن (و ترک انفاق و بخشش منما) و بیش از حد آنرا مگشا... .>

۶.۱ - انفاق عبادالرحمن


«وعباد الرحمـن... • والذین اذا انفقوا لم یسرفوا ولم یقتروا وکان بین ذلک قواما» بندگان خاص خداوند رحمن ... کسانی هستند که هر گاه انفاق کنند نه اسراف می‌کنند و نه سختگیری، بلکه در میان این دو حد اعتدالی دارند.

۷ - پرداخت با رغبت



با رغبت و طیب خاطر انفاق کردن از آداب پسندیده آن می باشد: «لیس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق والمغرب ولـکن البر من ءامن بالله... وءاتی المال علی حبه...» نیکی (تنها) این نیست (که به هنگام نماز ) صورت خود را به سوی مشرق و مغرب کنید (و تمام گفتگوی شما از مسأله قبله و تغییر قبله باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید) بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خدا... ایمان دارند ... و مال (خود) را با علاقه ای که به آن دارند ... انفاق می‌کنند ... .
«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون وما تنفقوا من شیء فان الله به علیم» هرگز به ( حقیقت ) نیکوکاری نمی‌رسید مگر اینکه از آنچه دوست می‌دارید (در راه خدا) انفاق کنید، و آنچه انفاق می‌کنید خداوند از آن با خبر است. .
«ویطعمون الطعام علی حبه مسکینا ویتیما واسیرا» و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند.

۸ - حفظ آبرو



حفظ حیثیت دریافت کننده مال، از آداب انفاق می باشد: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی... • قول معروف ومغفرة خیر من صدقة یتبعها اذی...» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند،...•گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است، ... .
«یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض ولاتیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بـاخذیه الا ان تغمضوا فیه واعلموا ان الله غنی حمید» ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت ) به دست آورده اید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت ! و بدانید خداوند، بی نیاز و شایسته ستایش است. (دادن کالاهای نامرغوب، نوعی توهین به شخصیت محتاج است و ازاین رو می‌فرماید: همان گونه که خود، آن را نمی‌پسندید به دیگران نیز ندهید.)

۹ - پانویس


 
۱. بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۷.    
۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۹۶.    
۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۸۱.    
۶. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۸۳.    
۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۳۸۹.    
۸. بقره/سوره۲، آیه۲۶۳.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۲۰.    
۱۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۹۶.    
۱۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۸۲.    
۱۳. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۸۳.    
۱۴. بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۷.    
۱۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۹۶.    
۱۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۸۱.    
۱۹. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۸۳.    
۲۰. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۲۱. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۲۲. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۲۴.    
۲۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۹۷.    
۲۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص ۲۹۶.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۸۳.    
۲۷. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۸۳- ۲۸۴.    
۲۸. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۸۷.    
۲۹. بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵.    
۳۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۳۰.    
۳۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۹۳.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۵.    
۳۴. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۱۷۹.    
۳۵. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۱۰- ۲۱۱.    
۳۶. بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۱۹.    
۳۸. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۲۹۴.    
۳۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص ۲۴۹.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۷۷- ۷۸.    
۴۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۹.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۲، ص۹۰.    
۴۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۳، ص۱۱۴.    
۴۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص ۱۸۸.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۴۴.    
۴۶. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۱۵۷- ۱۵۸.    
۴۷. فرقان/سوره۲۵، آیه۶۳.    
۴۸. فرقان/سوره۲۵، آیه۶۷.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۱۵۲.    
۵۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۵، ص۳۳۲.    
۵۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۴، ص ۲۳.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۳۱۱.    
۵۳. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۴، ص۲۷- ۲۸.    
۵۴. بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۹۹.    
۵۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱، ص۶۴۹.    
۵۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۱۴.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۸۲.    
۵۹. آل عمران/سوره۳، آیه۹۲.    
۶۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۱۱.    
۶۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۳، ص۵۳۲.    
۶۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۳۵۵.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۴۳.    
۶۴. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۳۸.    
۶۵. انسان/سوره۷۶، آیه۸.    
۶۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۵۲.    
۶۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۲۰۲.    
۶۸. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص ۳۵۷.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۱۶.    
۷۰. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۴۷۸.    
۷۱. بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.    
۷۲. بقره/سوره۲، آیه۲۶۳.    
۷۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۷- ۳۲۰.    
۷۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۹۶.    
۷۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص ۲۹۵.    
۷۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۸۱- ۱۸۲.    
۷۷. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص۲۸۳.    
۷۸. بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.    
۷۹. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳۱.    
۸۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۶۰۳.    
۸۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۹۷.    
۸۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۹۱.    
۸۳. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص ۲۸۵.    


۱۰ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۲۵۸، برگرفته از مقاله «آداب انفاق».    


رده‌های این صفحه : انفاق | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.